27-02-2025
Niniejszy artykuł omawia kwestię definiowania działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej zwaną ustawą o PIT). W pierwszej części omówiony zostanie teoretyczny aspekt definiowania działalności gospodarczej na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych ze wskazaniem orzecznictwa organów . W drugiej części znajdą Państwo praktyczne przykłady które mogą państwu pomóc w określeniu czym jest działalność gospodarcza na gruncie PIT. W następnym artykule poruszymy kwestię działalności gospodarczej z perspektywy VAT.

Definicja działalności gospodarczej w ustawie o PIT

Rozpoczynając rozważania na ten temat należy odnieść się bezpośrednio do tekstu ustawy. Zgodnie z art. 5a pkt 6 za działalność gospodarczą lub pozarolniczą działalność gospodarczą uznaje się działalność zarobkową:

1. wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
2. polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
3. polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych

– prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, w której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1,2 i 4-9.

Po przeanalizowaniu tekstu przepisów wyodrębnić można listę przesłanek świadczącą o prowadzeniu działalności, w której każda z przesłanek musi być spełniona jednocześnie.

1. Działalność zarobkowa – w orzecznictwie sądowym działalność jest zarobkowa „ jeżeli jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu (“zarobku”), rozumianego jako nadwyżka przychodów nad nakładami (kosztami) tej działalności. W tym zakresie znaczenie ma jednak również kryterium w postaci dążenia danego podmiotu do osiągnięcia zarobku (będącego zazwyczaj zyskiem) przez wykonywanie określonej działalności. Nie jest więc konieczne faktyczne osiąganie dochodów z danej działalności, zwłaszcza że w dużej mierze zależy to od czynników niezależnych od osoby prowadzącej działalność. Co za tym idzie, to że dana działalność przynosi straty (zarówno przejściowo, jak i w dłuższych okresach) nie pozbawia jej statusu działalności gospodarczej. Należy bowiem liczyć się z możliwością nieuzyskania przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej, czyli poniesienia straty – zwłaszcza w początkowym okresie jej prowadzenia. Tym samym o zarobkowym charakterze działalności gospodarczej nie decyduje faktyczne osiągnięcie zysku, lecz ukierunkowany zamiar jego osiągnięcia (cel).” (Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 14 czerwca 2018 roku, sygn. akt III AUa 681/17).
   
   
2. Zorganizowanie – pojęcie zorganizowania ten posiada wiele aspektów. Po pierwsze o zorganizowaniu świadczy wybór formy prowadzenia działalności i dopełnienia wszystkich formalności i obowiązków z jej zarejestrowaniem. Po drugie, aby prowadzić działalność gospodarczą w sposób zorganizowany nie jest obowiązkowe aby prowadzona działalność była w formie przedsiębiorstwa. Czym innym jest bowiem prowadzenie działalności gospodarczej a czym innym prowadzenie przedsiębiorstwa. O zorganizowaniu świadczyć może (po rozpoczęciu działalności gospodarczej) również że funkcjonowanie działalności wymaga pewnego wysiłku organizacyjnego ( Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 26 września 1996 r., II FSK 789/07).
   
   
3. Ciągłość – wymienić można dwa elementy składowe tej cechy. Jednym z nich jest powtarzalność dokonywanych czynności, co odróżnia działalność gospodarczą od pojedynczej umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usługi. Drugim elementem jest zamiar prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę przez niekrótki czas( Sąd Najwyższy w wyroku z 16 stycznia 2014 r., sygn. Akt I UK 235/13). Wykładnia językowa wskazuje na ciągłość jako czynności trwające bez przerwy oraz powtarzający się stale (Słownik Języka Polskiego PWN)
   
   
4. We własnym imieniu – „O działalności „we własnym imieniu” jest mowa, gdy podmiot organizujący tę działalność czyni to na swoją rzecz i jednocześnie ponosi odpowiedzialność za zaciągnięte w związku z tym zobowiązania. Nie stanowi zatem działalności gospodarczej działalność pracowników, pełnomocników i prokurentów, członków organów osoby prawnej, osób prowadzących administrację masy majątkowej w imieniu jej właściciela.” (Druk 2051 – Uzasadnienie do ustawy Prawo przedsiębiorców). Również ustawa o PIT zawiera zapisy pomocne w definiowaniu działalności we własnym imieniu, na co powołuje się również orzecznictwo(Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 lutego 2018 r., sygn.. akt. I UK 711/16). Cechami tymi są:
   1. odpowiedzialność przedsiębiorcy wobec osób trzecich za rezultat podejmowanych w jej ramach czynności oraz ich wykonywanie,
   2. samodzielne wyznaczanie miejsca i czasu wykonywania tych czynności,
   3. ponoszenie ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

W celu zobrazowania tego czy prowadzona przez Państwa działalność jest działalnością gospodarczą posłużmy się paroma przykładami:

Przykład 1: „Klasyczne flipowanie”

Pan Tomasz ma duże środki finansowe. Uznał że wykorzysta je do zakupu paru nieruchomości z czego jedną wynajął na podstawie umowy o najem a pozostałe 3 sprzedał – dokumentując je umowami sprzedaży i aktami notarialnymi. Środki ze sprzedaży zainwestował w zakup kolejnych nieruchomości jednocześnie realizując zysk. Dokonał zatem paru tzw. flipów. Zgodnie z podstawami teoretycznymi wskazanymi wcześniej Pan Tomasz:

– prowadził działalność zarobkową – Pan Tomasz zyskał na kupnie i sprzedaży nieruchomości, osiągając przychód większy od kosztów. Warto pamiętać, iż nawet w przypadku straty uzyskałby zarobek – warunek spełniony

– prowadził działalność w sposób zorganizowany – pan Tomasz dokonał wszystkich formalności prawnych związanych z zakupem a następnie sprzedażą i wynajmem nieruchomości – warunek spełniony

– ciągłość – kupno i sprzedaż nieruchomości miała charakter powtarzalny, po uzyskaniu dochodu Tomasz zainwestował na nowo środki w kolejne nieruchomości – warunek spełniony

– działanie we własnym imieniu – pan Tomasz nie kupił nieruchomości czyimiś środkami lub z czyjegoś polecenia. Zobowiązania z tytułu zawartych umów kupna, sprzedaży i najmu obciążały go i to on potencjalnie ponosiłby odpowiedzialność za niewywiązanie się z zapisów tych umów – warunek spełniony.

Powyższy przykład jest dość prosty i od razu widać że mamy do czynienia z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zdarzyć się może jednak, że sprawa nie jest aż tak jednoznaczna. Zgodnie z naszymi doświadczeniami przedsiębiorcy niekiedy definiują BŁĘDNIE dokonanie pojedynczego zakupu i sprzedaży nieruchomości – tzw. „flipa na próbę” czy „prywatnego flipa” jako działalności niebędącej działalnością gospodarczą. Fakt, że dokonanie pierwszego flipa już wypełnia definicję działalności gospodarczej wynika z charakterystyki tego czym flip tak właściwie jest.

Przykład 1.1: „Flip na próbę/prywatny flip”

Adam Kowal ma nadwyżki finansowe związane z wykonywaną przez siebie pracą. Zdecydował się na zakup mieszkania po okazyjnej – wg. niego cenie – w celu odsprzedaży. Ze względu na to, że pochłaniała go praca to nie remontował mieszkania – zostawił je takie jakie je zakupił. Zamieścił ogłoszenia sprzedaży na serwisach aukcyjnych oraz oprowadzał zainteresowanych klientów po nieruchomości. Po miesiącu wynegocjował z klientem atrakcyjną dla siebie cenę sprzedaży oraz jej dokonał.

Jakie przesłanki działalności gospodarczej zostały wypełnione?

– działalność zarobkowa – Adam poniósł koszt w postaci zakupu mieszkania, wystawienia ogłoszeń na serwisach aukcyjnych oraz uzyskał przychód z jego sprzedaży – wygenerował zatem zysk (nadwyżkę przychodów nad kosztami) – warunek spełniony

– zorganizowanie – Adam dokonał zakupu zgodnie z właściwymi przepisami, potwierdzonego przez notariusza, następnie zainwestował swój czas i umiejętności w celu umieszczenia atrakcyjnego ogłoszenia na portalach aukcyjnych oraz oprowadzał potencjalnych kupujących po nieruchomości – warunek spełniony

– ciągłość – pomimo krótkiego czasu pomiędzy zakupem a sprzedażą (miesiąc) – czynności dokonywane przez Adama miały znamiona ciągłości – można wskazać zamiar sprzedaży mieszkania niezależnie od tego czy nastąpiłaby po miesiącu czy po pół roku. Również czynności pomocnicze jak umieszczenie i utrzymywanie ogłoszenia na portalach aukcyjnych czy cykliczne oprowadzanie potencjalnych nabywców wskazują na ciągłość prowadzonej działalności – warunek spełniony – działanie we własnym imieniu – Adam dokonał zakupu jako osoba fizyczna, to on zarządza zakupioną nieruchomością oraz to jego zyskiem byłaby potencjalna różnica poniesionych kosztów z zakupu i przychodów ze sprzedaży mieszkania – warunek spełniony

Bardzo istotnym w skategoryzowaniu nawet pojedynczego flipa jako działalności gospodarczej jest wskazanie że Z DEFINICJI zakup mieszkania na flip dokonywany jest Z ZAMIAREM dokonania transakcji sprzedaży. Nieistotne jest zatem czy jest on „na próbę” czy nie. Sam fakt chęci sprawdzenia czy taka forma działalności nam odpowiada i działania dążące do sprawdzenia tego świadczą o prowadzeniu działalności. Nie należy mylić jednak „flipa”  z nabyciem i sprzedażą mieszkania które nie nosi znamion prowadzonej działalności gospodarczej. Przykładem takiego działania może być zakup mieszkania w celu wynajmowania go (tzw. najem prywatny) i późniejszej sprzedaży mieszkania np. wskutek zmian planów życiowych.

Przykład 2: „Zlecenie czynności w ramach B2B”

Jan Kowalski posiada zarejestrowaną w CEIDG działalność polegającą na sprzedaży detalicznej. Podpisuje kontrakt na rok z właścicielem sklepu „Stonka” na mocy której będzie wykonywał czynności za wynagrodzeniem w tym sklepie polegające na sprzedaży asortymentu klientom detalicznym oraz na dbaniu o czystość sklepu, prezentacje towaru itd. – tzw. umowa B2B. W związku z taką formą współpracy poddano analizie spełnienie ustawowych cech definicyjnych działalności gospodarczej:

– działalność zarobkowa – Jan Kowalski generował dochód własnej działalności – jako strona kontraktu B2B – którym było wynagrodzenie wypłacane przez właściciela sklepu „Stonka” – warunek spełniony

– zorganizowany charakter działalności – Jan Kowalski ma zarejestrowaną działalność w CEIDG, prowadzi właściwą dla swojej formy działalności dokumentacje – warunek spełniony

-ciągłość – kontrakt podpisany między przedsiębiorcami stanowił że współpraca ma trwać rok – warunek spełniony

– działalnie we własnym imieniu – Jan prowadzi sklep należący do innej osoby, odpowiada jednak własnym majątkiem za poniesione szkody czy utraty asortymentu. Zakres jego czynności podlega ocenie właściciela sklepu. Dodatkowo otrzymuje comiesięczne wynagrodzenie. Spełnione są zatem warunki charakteryzujące stosunek pracy – niezależnie od formy zawartej umowy między panem Janem a właścicielem sklepu. – pan Jan nie działa zatem we własnym imieniu a w imieniu właściciela sklepu – warunek niespełniony.

Przykład 3: „Oddelegowanie czynności”

Pani Anna założyła firmę 1 stycznia 2025, dokonując wpisu do CEIDG. Prowadziła działalność polegającą na prowadzeniu szkoleń w podmiotach gospodarczych. Warsztaty prowadziła samodzielnie. 1 lutego, w związku z ciążą stwierdzoną przez lekarza wystąpiła o udzielenie świadczenia z tytułu ubezpieczenia chorobowego. W czasie ciąży za jej zadania odpowiadał i wykonywał jej mąż, za zgodą partnerów biznesowych. P. Anna odpowiadała jedynie za kontrolę działań męża w postaci codziennych rozmów z nim o wykonywanych przez niego zadaniach. Zobaczmy czy przesłanki ustawowe zostały spełnione:

– działalność zarobkowa – działalność gospodarcza pani Anny otrzymuje płatności od kontrahentów – warunek spełniony

– zorganizowany charakter działalności – działalność zarejestrowana jest w CEIDG, prowadzona jest ewidencja kosztów i przychodów, transakcje spółki są udokumentowane, umowy również posiadają formę dokumentową – warunek spełniony

– ciągłość – kontrakty zawierane są jeden po drugim z różnymi podmiotami, świadczenie usług ma miejsce w stosunku do wielu różnych podmiotów gospodarczych przez męża pani Anny, w imieniu jej firmy – warunek spełniony

– działanie we własnym imieniu – pomimo, że to działalność pani Anny jest stroną umów o wykonywanie usług na rzecz firmy to zgodnie z nimi możliwe jest oddelegowanie czynności osobie trzeciej. Nie można zatem stwierdzić że wykonywanie usług przez jej męża przekreśla przesłankę działania we własnym imieniu. Czynnik osobistości wykonywania pracy nie jest wiodący w definiowaniu działalności gospodarczej. Decydujące znaczenie ma cecha polegająca na uczestnictwie w obrocie gospodarczym, zawodowy charakter tej działalności, powtarzalność podejmowanych działań i ukierunkowanie na reguły racjonalnego gospodarowania ( por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 117/91, OSNCP 1992 Nr 5, poz. 65). – warunek spełniony.

Jak można zauważyć, zagadnienie dotyczące definiowania działalności gospodarczej na potrzeby podatku PIT nie jest prosta. Możliwe jest wystąpienie komplikacji uniemożliwiających jednoznaczne określenie czy ta ma miejsce czy nie. W szczególności jeśli zajmują się Państwo nieruchomościami i chcą dowiedzieć się więcej na ten temat, oraz otrzymać informację na temat opodatkowania różnych form działalności najbardziej efektywnych dla założonych przez Państwa celów to zachęcamy do konsultacji z jednym z naszych doradców podatkowych.

Opracował: Mikołaj Sadowski, mikosadowski@eres.pl , tel. kom.+48 571-600-114