2024-08-05

Niniejszy artykuł poświęcony jest zagadnieniu rozwiązania fundacji rodzinnej a dokładniej podstawom prawnym jej rozwiązania, przebiegu procesu rozwiązania fundacji oraz konsekwencji rozwiązania fundacji rodzinnej.

1. Rozwiązanie fundacji rodzinnej

Zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. (Dz.U. 2023 poz. 326) o fundacji rodzinnej ta zostaje rozwiązana w sytuacji gdy :

1. zaszły okoliczności wskazane w statucie, w szczególności upłynął okres, na jaki fundacja rodzinna została powołana, zrealizowany został cel fundacji rodzinnej, brak jest możliwości dalszej realizacji celu fundacji rodzinnej lub jego realizacja wiąże się z nadmiernymi trudnościami, a usunięcie przeszkód nie może nastąpić bez konieczności poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów;
2.  jest zarządzana w sposób oczywiście sprzeczny z jej celem lub interesami beneficjentów;
3. z innych ważnych powodów kontynuowanie działalności fundacji rodzinnej jest niecelowe;
4. zakończone zostało postępowanie upadłościowe fundacji rodzinnej prowadzącej działalność gospodarczą;
5. zaszły okoliczności, o których mowa w art. 105. Artykuł ten mówi o sytuacji w której sąd rejestrowy wszczyna a z urzędu postępowanie o rozwiązanie fundacji rodzinnej wpisanej do rejestru fundacji rodzinnych bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w przypadku gdy:
6. oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości albo umarzając postępowanie upadłościowe fundacji rodzinnej wykonującej działalność gospodarczą, sąd upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do jej rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;
7. oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości albo umorzono postępowanie upadłościowe fundacji rodzinnej wykonującej działalność gospodarczą z tego powodu, że jej majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
8. wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego albo jego umorzeniu;
9. mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za dwa kolejne lata obrotowe;
10. mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie zostały złożone wniosek o wpis do rejestru fundacji rodzinnych lub dokumenty, których złożenie jest obowiązkowe;
11.  nie został wniesiony fundusz założycielski w terminie dwóch lat od wpisania do rejestru fundacji rodzinnych ‒ w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie.

Rozwiązanie fundacji następuje:

1. Na podstawie uchwały zarządu w sytuacji wystąpienia okoliczności opisanych w art. 87 pkt 1 ustawy
2. Na podstawie jednomyślnej uchwały zgromadzenia beneficjentów w sytuacji gdy z innych ważnych powodów kontynuowanie działalności fundacji rodzinnej jest niecelowe (art. 85 pkt 3)
3. Na wniosek beneficjenta lub z urzędu, sąd rejestrowy orzeka o rozwiązaniu na wniosek beneficjenta albo z urzędu po przeprowadzeniu rozprawy, w szczególności gdy pomimo zastosowania grzywny, o której mowa w art. 88, zarząd nie usunie naruszeń w terminie wyznaczonym przez sąd.

W sytuacji gdy do rozwiązania fundacji niezbędna jest zgoda beneficjentów, możliwe jest aby jej małoletni beneficjenci taką zgodę wyrazili. W takiej sytuacji niezbędne jest wydanie przez sąd opiekuńczy właściwego zezwolenia.

• Likwidacja fundacji rodzinnej

Warto wskazać, iż w myśl art. 90 ustawy, rozwiązanie fundacji rodzinnej następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia fundacji rodzinnej z rejestru fundacji rodzinnych. Otwarcie likwidacji następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu rejestrowego o rozwiązaniu fundacji rodzinnej albo podjęcia przez zarząd albo zgromadzenie beneficjentów uchwały o rozwiązaniu fundacji rodzinnej.

Na czas przeprowadzenia likwidacji, do nazwy fundacji dodane jest oznaczenie ,,w likwidacji”, a sama fundacja w tym okresie zachowuje osobowość prawną. W tym okresie beneficjenci nie posiadają prawa do otrzymywania świadczeń od fundacji, a ta nie jest również zdolna do podziału majątku do momentu uregulowania wszystkich zobowiązań fundacji innych niż te wobec beneficjentów. Samą likwidację przeprowadza likwidator, czyli członek zarządu fundacji lub inna osoba wyznaczona przez sąd rejestrowy. Likwidatorów może być więc niż jeden. W sytuacji gdy fundacja rodzinna nie posiadała zarządu, organami wyznaczającymi likwidatora jest fundator, zgromadzenie beneficjentów lub sąd rejestrowy. Likwidator zobowiązany jest, aby zgłosić do sądu rejestrowego dane takie jak:

1. Informację o otwarciu likwidacji, z wyłączeniem sytuacji gdy sąd rejestrowy z urzędu wydał orzeczenie o rozwiązaniu fundacji
2. Sposób reprezentacji fundacji rodzinnej przez likwidatorów
3. Dane osobowe likwidatorów takie jak ich imiona i nazwiska
4. Adresy albo adresy do doręczeń albo adresy do doręczeń elektronicznych likwidatorów
5. Zmiany danych z powyższych punktów
6. Uchylenie likwidacji

• Spłata zobowiązań fundacji i podział majątku

Wierzyciele fundacji, zgodnie z art. 96 ustawy o fundacji rodzinnej, mają jeden miesiąc od ogłoszenia przez likwidatorów w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu likwidacji, aby złożyć swoje wierzytelności wobec fundacji. Majątek fundacji rodzinnej podlega wydaniu wierzycielom w pierwszej kolejności. Dopiero gdy zobowiązania zostaną uregulowane, pozostały majątek może zostać rozdzielony i wydany innym osobom uprawnionym, lecz nie wcześniej niż przed upływem roku od dnia ogłoszenia likwidacji . Forma podziału majątku osobom uprawnionym określona zostaje w statucie fundacji np. czy majątek dzielony jest procentowo , lub czy konkretne składniki majątku przypadają konkretnej osobie.

Jeśli, po roku od ogłoszenia likwidacji i podziale majątku, wierzyciele fundacji którzy nie zgłosili roszczeń w terminie nie posiadają prawa do ich dochodzenia. Możliwe jest to jedynie w sytuacji gdy pozostaje część majątku fundacji która nie została podzielona. Bezpiecznym jest jednak stwierdzenie, iż prawdopodobieństwo zajścia takiej sytuacji jest dość niskie. W sytuacji gdy fundacja rodzinna nie posiadała beneficjentów uprawnionych do otrzymania majątku, ten w całości przypada na spadkobierców fundatora.

• Rozwiązanie fundacji za życia fundatora

Wyjątkową sytuacją, w której przeprowadzona zostaje likwidacja, a w konsekwencji rozwiązanie fundacji rodzinnej, jest dokonanie tych czynności za życia fundatora. Zgodnie z art. 103 ustawy, to fundator jest jedyną uprawnioną osobą do otrzymania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji, chyba że jej statut stanowi inaczej, określając beneficjentów uprawnionych do mienia w związku z rozwiązaniem. Jeśli fundacja posiadała większą liczbę fundatorów to podział mienia następuje zgodnie z proporcjami w jakich poszczególni fundatorzy oraz ich małżonkowie, wstępni, zstępni lub rodzeństwo wnieśli majątek do fundacji.

Niezwykle istotnym faktem jest,  iż fundator JEST JEDYNYM uprawnionym do podziału majątku. Wynika to z faktu , iż majątek fundacji jest majątkiem bezudziałowym, tzn. wnoszony majątek niemożliwy jest do zwrócenia. Przykładowo:

Tomek i Anna Zalewscy są małżeństwem. Tomek zakłada fundację rodzinną i jest jej jedynym fundatorem. Do fundacji rodzinnej małżeństwo wnosi majątek o wartość 1MLN zł. W trakcie funkcjonowania fundacji Tomek i Anna biorą rozwód. Anna nie jest uprawniona do żądania wypłaty przez fundację rodzinną połowy wniesionego wspólnie majątku. Może jednak domagać się od fundacji alimentów jeśli na fundatorze ciąży obowiązek alimentacyjny.

W związku z ogromnym władztwem fundatora nad majątkiem fundacji w sytuacji jej rozwiązania, rozsądnym wydaje się uregulowanie kwestii podziału majątku w statucie, aby poszczególne osoby wnoszące majątek nie były poszkodowane.

Przeczytaj więcej o fundacji rodzinnej: https://eres.pl/baza-wiedzy/fr-podstawy/ , https://eres.pl/baza-wiedzy/fundacja-rodzinna-cit-pit/, https://eres.pl/baza-wiedzy/fundacja-rodzinna-vat-pcc/, https://eres.pl/baza-wiedzy/podatek-od-nieruchomosci-w-fundacji-rodzinnej/, https://eres.pl/baza-wiedzy/rachunkowosc-fundacji-rodzinnej-podstawy/

Autor: Mikołaj Sadowski, email: mikosadowski@eres.pl