2024-06-07

Ograniczony i nieograniczony obowiązek podatkowy w PIT

1. Czym jest nieograniczony obowiązek podatkowy w PIT

Zgodnie z art. 3 ust 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. (Dz.U z 2024 r. poz. 232),zwanej dalej ustawą o PIT, osoby fizyczne ,posiadające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu OD CAŁOŚCI swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodu. Inaczej ten obowiązek nazywa się nieograniczonym obowiązkiem podatkowym

Osobę fizyczną uznaje się za posiadającą miejsce zamieszkania w  Polsce, zgodnie z art. 3 ust 1a ustawy o PIT, jeśli ta:

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Spójnik „lub” w powyższym przepisie oznacza, iż wystarczy spełnienie jednego z warunków aby uznać iż podatnik posiada miejsce zamieszkania na terenie RP.

Ośrodek interesów życiowych oznacza posiadanie przez podatnika ścisłych powiązań osobistych lub gospodarczych z RP. Oznacza to, iż ten posiada powiązania m.in. rodzinne, aktywność społeczna, kulturalna, przynależność do organizacji, obywatelska.

Z kolei centrum interesów gospodarczych to miejsce gdzie podatnik prowadzi swoją działalność zarobkową, gdzie posiada inwestycje, uzyskuje dochody , posiada majątek , zaciąga zobowiązania , posiada konta bankowe, polisy ubezpieczeniowe i tym podobne.

W Modelowej Konwencji OECD w art. 4 ust 2, w przypadku gdy osoba posiada miejsce zamieszkania w obu państwach, co jest możliwe ze względu na różnice w prawodawstwie poszczególnych państw, to jej status określany jest według zasad:

1. osobę uważa się za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania; jeżeli ma ona stałe miejsce zamieszkania w obu Państwach, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, z którym ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych)
2. jeżeli nie można ustalić, w którym Państwie osoba ma ośrodek interesów życiowych, albo jeżeli nie posiada ona stałego miejsca zamieszkania w żadnym z Państw, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, w którym zwykle przebywa
3. jeżeli przebywa ona zazwyczaj w obydwu Państwach lub nie przebywa zazwyczaj w żadnym z nich, to będzie ona uważana za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, którego jest obywatelem
4. jeżeli jest ona obywatelem obu Państw lub nie jest obywatelem żadnego z nich, właściwe władze Umawiających się Państw rozstrzygną zagadnienie w drodze wzajemnego porozumienia.

Powyższe oznacza, iż kluczowym do określenia czy dany dochód ze źródła znajdującego się na terytorium Polski podlega w Polsce opodatkowaniu jest to czy podatnik posiada tam miejsce zamieszkania.

Przykład 1

Pan Tomasz jest obywatelem Polski, ale przebywa 250 dni w roku w Niemczech. W Polsce nie posiada żadnych nieruchomości albo ruchomości, nie uzyskuje w niej dochodów, te uzyskuje wyłącznie w Niemczech. W Polsce pomieszkuje przez resztę roku u znajomego u którego nie jest zameldowany. Rodzice pana Tomasza żyją w Polsce, ale jego małżonka i dzieci razem z nim w Niemczech. W związku z powyższym na potrzeby podatku PIT, miejsce zamieszkania Pana Tomasza znajduje się w Niemczech

Przykład 2

Pan Jan jest obywatelem Polski, ale przebywa 190 dni w roku w Austrii. W Polsce za to mieszka cała jego rodzina , żona dzieci i chorzy rodzice, których poważne problemy zdrowotne były główną motywacją do wyjazdu do Austrii w celach zarobkowych. W związku z wyższymi zarobkami tam pan Jan może pozwolić sobie na zatrudnienie opieki nad schorowanymi rodzicami. W maju tego roku Pan Jan stał się również właścicielem nieruchomości – zakupił dom na który wziął kredyt w polskim banku. Podczas przebywania w  Polsce pan Jan również pracuje w zawodzie i uzyskuje z tego tytułu zarobki. W tej sytuacji , pomimo iż przebywa przez większość roku na terytorium Austrii , będzie posiadać miejsce zamieszkania na potrzeby podatku PIT w Polsce, ze względu na posiadanie ośrodka interesów życiowych jak i centrum interesów gospodarczych.

Warto mieć jednak na uwadze, iż powyższe przepisy, zgodnie z art. 4a ustawy o PIT, stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowy te określają które dochody są opodatkowane w jednym z państw umawiających się lub w obu państwach umawiających się, niezależnie od ustawodawstwa danego kraju. Mają one na celu zmniejszenie obciążenia podatkowego na podatniku z tytułu poszczególnych podatków na tym samym źródle dochodu.

• Czym jest ograniczony obowiązek podatkowy w PIT

W przypadku gdy osoby fizyczne nie posiadają na terytorium RP miejsca zamieszkania(zdefiniowanego powyżej),zgodnie z art. 2a ustawy, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).

Za dochody(przychody tych osób), zgodnie z art. 2b ustawy, które osiągają na terytorium RP uznaje się w szczególności dochody(przychody) z:

1. pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;
2. działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;
3. działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym poprzez położony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zagraniczny zakład;
4. położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości lub praw do takiej nieruchomości, w tym ze zbycia jej w całości albo w części lub zbycia jakichkolwiek praw do takiej nieruchomości;
5. papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi, dopuszczonych do publicznego obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach regulowanego rynku giełdowego, w tym uzyskane ze zbycia tych papierów albo instrumentów oraz z realizacji praw z nich wynikających;
6. umorzenia, odkupienia, wykupienia i unicestwienia w inny sposób tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych utworzonych na podstawie przepisów obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz odpłatnego zbycia tych tytułów uczestnictwa;
7. tytułu przeniesienia własności udziałów (akcji) w spółce, ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną lub tytułów uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, instytucji wspólnego inwestowania lub innej osobie prawnej i praw o podobnym charakterze lub z tytułu należności będących następstwem posiadania tych udziałów (akcji), ogółu praw i obowiązków, tytułów uczestnictwa lub praw – jeżeli co najmniej 50% wartości aktywów tej spółki, spółki niebędącej osobą prawną, tego funduszu inwestycyjnego, tej instytucji wspólnego inwestowania lub osoby prawnej, bezpośrednio lub pośrednio, stanowią nieruchomości położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa do takich nieruchomości;
8. tytułu przeniesienia własności udziałów (akcji), ogółu praw i obowiązków, tytułów uczestnictwa lub praw o podobnym charakterze w spółce nieruchomościowej;
9. tytułu należności regulowanych, w tym stawianych do dyspozycji, wypłacanych lub potrącanych, przez osoby fizyczne, osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, mające miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niezależnie od miejsca zawarcia umowy i wykonania świadczenia;
10. niezrealizowanych zysków

Przepisy te, zgodnie z art. 4a ustawy o PIT, również stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Przykład 3

Pan Łukasz posiada miejsce zamieszkania w Republice Federalnej Niemiec. Osiąga dochód w Polsce. Zgodnie z art. 24 ust 1 pkt a Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku, podpisana w Berlinie dnia 14.05.2003 r. (Dz. U. z 2005 r. nr 12, poz. 90) dochód ten opodatkowany zostanie w Polsce a w  Niemczech wartość tego dochodu wyłączona zostanie z podstawy wymiaru opodatkowania.

W następnym artykule poruszymy kwestię metod rozliczenia dochodów osiąganych zagranicą: ( https://eres.pl/baza-wiedzy/metody-unikania-podwojnego-opodatkowania-w-pit/ )

Autor: Mikołaj Sadowski, e-mail: mikosadowski@eres.pl