IP BOX – 5% preferencyjnej stawki podatku dochodowego
- Czym jest IP-BOX?
IP-BOX to ogólna nazwa preferencyjnego opodatkowania stawką 5% dochodów uzyskiwanych ze sprzedaży produktów lub usług wytwarzanych w oparciu o prawo własności intelektualnej. Rozwiązanie to zostało wprowadzone ustawą z dnia 23 października 2018 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 2193). IP-Box został wprowadzony w celu większego zachęcenia podatników do prowadzenia działalności badawczo – rozwojowej, pobudzenia rozwoju oraz innowacyjności w sektorze prywatnym oraz zwiększenia liczby polskich patentów.
- Kto może skorzystać z preferencji?
Z ulgi mogą skorzystać podatnicy, którzy w ramach wykonywanej przez siebie działalności gospodarczej oraz działalności badawczo – rozwojowej wytwarzają, rozwijają lub ulepszają kwalifikowane prawa własności intelektualnej, które są wymienione w zamkniętym katalogu w art. 30ca ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (analogicznie w art. 24d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) oraz podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, gdzie stroną jest Rzeczypospolita Polska lub Unia Europejska.
Wytworzenie przedmiotu ochrony oznacza wykreowanie go od podstaw – zakłada się, że przedmiot ten dotychczas nie istniał. Ulepszenie lub rozwinięcie kwalifikowanego IP można rozumieć jako ogół prac skutkujących poszerzeniem zakresu funkcjonalnego lub użyteczności kwalifikowanego IP, co może dalej skutkować m.in. możliwością wdrożenia lub znalezienia nowych zastosowań dla prawa własności intelektualnej. Nie należy rozumieć ulepszenia i rozwinięcia pod kątem działań rutynowych (przykładowo, kiedy przedmiot ochrony traci swoje właściwości i wskutek wprowadzonych ulepszeń są one odzyskiwane).
Preferencja jest kierowana zarówno do podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, jak i podatku dochodowego od osób prawnych, jeżeli osiągany przez nich dochód ze sprzedaży kwalifikowanych IP podlega opodatkowaniu w Polsce. W przypadku wspólników spółek osobowych (cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej) podatnikami są wspólnicy. Z preferencji może również skorzystać przedsiębiorstwo w spadku.
- Jak rozpoznać działalność badawczo – rozwojową?
Wytworzenie, rozwinięcie lub ulepszenie praw własności intelektualnej powinno być wynikiem prowadzonej przez podatnika działalności badawczo – rozwojowej.
Według art. 5a pkt 38 ustawy o PIT działalność badawczo-rozwojowa to działalność twórcza obejmująca badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowana w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. Użycie spójnika lub wskazuje, że prowadzenie jedynie działalności badawczej lub działalności rozwojowej nie wyklucza uznania działalności za badawczo – rozwojową.
Ustawy o podatkach dochodowych odwołują się do odrębnej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, gdzie zostały zdefiniowane oba rodzaje działalności.
Badania naukowe to działalność obejmująca badania podstawowe oraz badania aplikacyjne, gdzie badania podstawowe należy rozumieć jako prace empiryczne lub teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych aktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne, zaś badania aplikacyjne to prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy lub umiejętności, nastawione na opracowywanie lepszych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń.
Prace rozwojowe to z kolei działalność obejmująca nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów i usług – z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet, jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń. Ze względu na swój charakter praktyczny i komercyjny prace rozwojowe będą przedmiotem działalności przedsiębiorców częściej niż prace badawcze.
Dla rozpoznania działalności badawczo rozwojowej istotne jest, aby były spełnione poniższe kryteria:
| DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZA | DZIAŁALNOŚĆ ROZWOJOWA |
| Twórczość | |
| Systematyczność | |
| Przyczynia się do zwiększenia zasobów wiedzy | Wykorzystuje już istniejącą lub zwiększoną wiedzę do tworzenia nowych zastosowań |
Twórczość można najłatwiej zrozumieć jako tworzenie czegoś, kreacyjność. Twórczość powinna być nierozerwalnie związana z działalnością człowieka, na skutek której powstał nowy wytwór intelektu. Rezultat działalności twórczej powinien:
- być odpowiednio ustalony – utwór jest ustalony w momencie jego uzewnętrznienia w jakiejkolwiek formie oraz kiedy jest możliwość jego wyodrębnienia, jeżeli stanowi część większej całości,
- mieć charakter indywidualny – nie może być wynikiem mechanicznych działań, lecz kreatywnych procesów myślowych człowieka,
- mieć charakter oryginalny – wnosić nową wartość (nie ma i nie było identycznego dzieła).
Warto nadmienić, że działanie może być twórcze nawet jedynie na skalę przedsiębiorstwa; oznacza to, że jeżeli przedsiębiorstwo opracuje rozwiązanie, które jest innowacyjne w ramach tego przedsiębiorstwa, to można mówić o spełnieniu kryterium twórczości (nawet, jeżeli podobne rozwiązanie funkcjonuje już w innych firmach).
Systematyczność odnosi się nie tyle do ciągłości, co działania w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany. Nie ma tutaj wymogu ciągłego prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej przez podatnika – wystarczy, że dane prawo będzie tworzone lub ulepszone według planu lub harmonogramu, przy użyciu określonych zasobów.
Jeżeli podatnik prowadzi działalność B+R w ujęciu kwalifikowanym – czyli może skorzystać zarówno z preferencji IP BOX, jak i ulgi badawczo-rozwojowej – nie może skorzystać z dwóch ulg naraz wobec tych samych kategorii dochodu. Dochód, wobec którego zastosowano ulgę B+R (czyli odliczono koszty kwalifikowane podwójnie – najpierw jako koszt uzyskania przychodu, potem w zeznaniu rocznym od dochodu) nie może być następnie przemnożony stawką 5% w celu obliczenia podatku. Obie ulgi można stosować naprzemiennie w kolejnych latach podatkowych lub w jednym roku podatkowym, w stosunku do różnych kategorii dochodów.
- Jakie są kwalifikowane prawa własności intelektualnej?
Według art. 30ca ustawy o PIT fizycznych oraz art. 24d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych kwalifikowanymi prawami własności intelektualnej są:
- patent,
- prawo ochronne na wzór użytkowy,
- prawo z rejestracji wzoru przemysłowego,
- prawo z rejestracji topografii układu scalonego,
- dodatkowe prawo ochronne dla patentu na produkt leczniczy lub produkt ochrony roślin
- prawo z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu,
- wyłączne prawo, o którym mowa w ustawie z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. z 2018 r. poz. 432),
- autorskie prawo do programu komputerowego
– podlegające ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, oraz innych umów międzynarodowych, których stroną jest Unia Europejska, których przedmiot ochrony został wytworzony, rozwinięty lub ulepszony przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej.
Warto nadmienić, że prawie wszystkie prawa własności intelektualnej z powyższego katalogu podlegają kontroli merytorycznej w procesie rejestracji lub zgłoszenia przed Urzędem Patentowym. Urząd Patentowy sprawdza, czy dane prawo własności intelektualnej posiada takie cechy jak nowość, poziom wynalazczy, przemysłową stosowalność (w przypadku patentu), zdolność ochronną (w przypadku wzoru użytkowego) oraz inne cechy niezbędne do nadania ochrony prawnej, takie jak innowacyjność, oryginalność i unikatowość, wymienione w osobnych ustawach (w przypadku wzoru przemysłowego, dodatkowego prawa ochronnego dla patentu na produkt leczniczy lub produkt ochrony roślin, prawa z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu oraz wyłącznego prawa o ochronie prawnej odmian roślin). Topografia układu scalonego nie podlega kontroli merytorycznej, nie sprawdza się więc oryginalności układu czy funkcjonalności topografii. Mimo to, Objaśnienia podatkowe MF z dnia 15.07.2019 roku wskazują, że rejestracja w Urzędzie Patentowym wystarczy, aby skorzystać z preferencji IP Box.
Inaczej jest z autorskim prawem do programu komputerowego. Prawo to również podlega ochronie prawnej (na podstawie 74 art. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), jednak w obecnym stanie prawnym nie ma dokładnej i wyczerpującej definicji autorskiego programu komputerowego. Ustalenie jednoznacznych cech, które definiują autorski program komputerowy przy wielości rozwiązań informatycznych, języków programowania oraz przy szybkim rozwoju technologii jest problematyczne, dlatego ustawodawca uznał, że każdy przypadek należy rozpatrywać oddzielnie. W konsekwencji podatnik, który chce skorzystać z preferencji IP BOX z tytułu osiąganych dochodów z autorskiego programu komputerowego, powinien posiadać pozytywnie rozpatrzoną interpretację indywidualną wydaną przez Dyrektora Krajowej Administracji Skarbowej, która będzie jasno wskazywać, że osiągane dochody mogą skorzystać z preferencji.
Oczekiwanie na przyznanie ochrony prawnej przez Urząd Patentowy nie wyklucza przyznania preferencji podatkowej. W czasie ekspektatywy (czyli od momentu złożenia odpowiednich dokumentów lub dokonania zgłoszenia do odpowiedniego organu do rozpatrzenia wniosku i wydania decyzji) podatnik może stosować preferencyjną stawkę już od momentu zgłoszenia do Urzędu. W przypadku decyzji odmownej dochód należy opodatkować na tych samych zasadach na jakich byłby opodatkowany bez zastosowania 5% preferencyjnego opodatkowania.
Wygaśnięcie ochrony prawnej (np. z tytułu wygaśnięcia lub unieważnienia patentu) skutkuje natychmiastową utratą prawa do skorzystania z preferencji IP BOX.
- Jak obliczyć dochód uzyskany z kwalifikowanego IP?
Wysokość dochodu kwalifikowanego IP ustala się jako sumę iloczynów:
- Dochodu z kwalifikowanego IP osiągniętego w roku podatkowym i
- Wskaźnika nexus mającego na celu wyodrębnienie części kwalifikowanego IP, która w rzeczywistości została wytworzona przez podatnika.
Podstawę opodatkowania dla celów stosowania preferencji IP Box stanowi suma kwalifikowanych dochodów osiągniętych w roku podatkowym ze wszystkich kwalifikowanych IP. Dochód osiągnięty z pojedynczego kwalifikowanego prawa własności intelektualnej należy przemnożyć dodatkowo przez wskaźnik nexus ustalony odrębnie dla tego prawa. Przykładowo, jeżeli podatnik uzyskuje w jednym roku podatkowym dochody ze sprzedaży zarówno wzoru przemysłowego jak i topografii układu scalonego, powinien obliczyć wskaźnik nexus zarówno dla wzoru, jak i topografii. Suma iloczynów będzie podlegała opodatkowaniu w zeznaniu za rok, w którym został wykazany dochód z tych praw.
Dochodem z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej jest dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie, w jakim został osiągnięty:
1) z opłat lub należności wynikających z umowy licencyjnej, która dotyczy kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
2) ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
3) z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej uwzględnionego w cenie sprzedaży produktu lub usługi;
4) z odszkodowania za naruszenie praw wynikających z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, jeżeli zostało uzyskane w postępowaniu spornym, w tym postępowaniu sądowym albo arbitrażu.
Dochód z kwalifikowanego IP oblicza się podobnych zasadach, co dochód z działalności. Do przychodu osiągniętego z danego kwalifikowanego IP należy przyporządkować koszty bezpośrednie lub pośrednie osiągnięte w celu wytworzenia, rozwinięcia lub ulepszenia tego konkretnego kwalifikowanego IP. Różnica kosztów i przychodów z kwalifikowanego IP jest dochodem lub stratą z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej.
Na wysokość wskaźnika nexus mają wpływ konkretne kategorie kosztów faktycznie poniesionych tj. uregulowanych w jakiejkolwiek formie. Są to koszty bezpośrednie działalności B+R podatnika związanej z kwalifikowanym IP (np. wynagrodzenia pracowników oraz odprowadzane za nich składki ZUS, amortyzacja), koszty nabycia wyników prac badawczo-rozwojowych od podmiotów powiązanych i niepowiązanych oraz samo nabycie kwalifikowanego IP. Wskaźnik nie może być większy niż 1. We wskaźniku nie powinny znaleźć się koszty, które nie są bezpośrednio związane z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, w szczególności odsetki, opłaty finansowe oraz koszty związane z nieruchomościami. Ma to na celu wykluczenie kosztów, które nie są lub z powodu swej natury nie mogą być bezpośrednio związane z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem kwalifikowanego IP i dlatego nie powinny znaleźć się we wskaźniku.
Koszty bezpośrednie działalności B+R podatnika oraz koszty nabycia prac badawczo-rozwojowych od podmiotów niepowiązanych są neutralne dla wielkości wskaźnika. Wpływ na jego obniżenie mogą mieć koszty nabycia kwalifikowanego IP oraz koszty prac badawczo-rozwojowych nabytych od podmiotów powiązanych, jeżeli będą one znacznie większe od pozostałych kosztów wchodzących do wskaźnika nexus.
Przez podmioty powiązane należy rozumieć relację, gdzie jeden podmiot poprzez pełnione funkcje ma możliwość wywierania rzeczywistego wpływu na inny podmiot, przy czym powiązanie może mieć także charakter rodzinny lub kapitałowy. Im mniejsza wartość wskaźnika, tym większa część dochodu osiągniętego przez podatnika w roku podatkowym nie skorzysta z preferencji i będzie opodatkowana na zasadach ogólnych.
Jak zostało podane w Objaśnieniach MF z dn. 15.07.2019 roku, dla podatnika istotne jest to, czy działalność badawczo-rozwojowa podatnika skutkuje wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem kwalifikowanego IP. Dochód osiągnięty z tytułu stworzenia kwalifikowanego IP lub wprowadzenia innowacyjnych rozwiązań do już istniejącego kwalifikowanego prawa jak najbardziej może zostać opodatkowany stawką 5%. Samo nabycie kwalifikowanego prawa własności intelektualnej (bez jego dalszego rozwijania czy ulepszania), a następnie jego sprzedaż sprawia, że dochód do opodatkowania preferencyjną stawką wyniesie 0 – i wynika to z samej konstrukcji wskaźnika.
- Jak wygląda ewidencja kosztów i przychodów na potrzeby IP BOX?
Ustawy o podatkach dochodowych wprowadzają obowiązek ewidencji mającej na celu odpowiednią kalkulację dochodu kwalifikowanego. Brak szczegółowej ewidencji jest jednoznaczny z brakiem możliwości skorzystania z preferencji.
Ewidencja taka powinna zawierać:
- wyodrębnienie każdego kwalifikowanego IP;
- ustalenie przychodów, kosztów uzyskania przychodów oraz dochodu (straty) przypadających na każde kwalifikowane IP;
- wyodrębnienie kosztów koniecznych do obliczenia wzoru nexus przypadających na każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej w sposób zapewniający określenie kwalifikowanego dochodu;
- zapisy zapewniające ustalenie łącznego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej – w przypadku gdy podatnik wykorzystuje więcej niż jedno kwalifikowane prawo własności intelektualnej,
- zapisy zapewniające ustalenie dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej w odniesieniu do tego produktu lub tej usługi (albo do tych produktów lub tych usług) – w przypadku gdy podatnik wykorzystuje jedno kwalifikowane prawo własności intelektualnej lub większą liczbę tych praw w produkcie lub usłudze (albo w produktach lub usługach).
Aby spełnić powyższe założenia, podatnik prowadzący księgi rachunkowe poprzez odpowiednie zmiany w polityce rachunkowości może dokonać wyodrębnienia operacji gospodarczych dotyczących każdego kwalifikowanego IP np. za pomocą osobnej ewidencji w księgach pomocniczych lub rozbudowania planu kont o odpowiednie konta analityczne. Dozwolone jest również prowadzenie osobnej ewidencji w arkuszu kalkulacyjnym.
Przedsiębiorca rozliczający się według podatkowej księgi przychodów i rozchodów powinien prowadzić osobną ewidencję, która pozwoli na wyodrębnienie każdego prawa własności intelektualnej oraz przychodów i kosztów przypadających na dane prawo, zarówno kosztów bezpośrednich, jak i pośrednich (zakup sprzętu, opłaty za Internet, dojazd do biura kontrahenta – jeżeli dotyczą zarówno wytworzenia kwalifikowanego IP, jak i działalności niepodlegającej preferencji, mogą być rozliczone wg proporcji). Ewidencja może mieć postać arkusza kalkulacyjnego zawierającego kumulatywne, comiesięczne zestawienie dokumentów, które potwierdzają poniesione wydatki dotyczące wyodrębnionego prawa kwalifikowanego. Zestawienie kumulatywne powinno obejmować wydatki od początku realizacji działalności badawczo-rozwojowej zmierzającej do wytworzenia, rozwinięcia lub ulepszenia kwalifikowanego IP do końca danego miesiąca kalendarzowego. Zestawienie jest sporządzane poprzez narastające ujęcie wydatków w odniesieniu do poszczególnego prawa. Należy je sporządzać w oparciu o zestawienie dokumentów potwierdzających poniesione wydatki.
- Czy w trakcie roku podatkowego tez mogę obliczać podatek według preferencyjnej stawki?
Dochód z kwalifikowanych IP wykazuje się w zeznaniu podatkowym za rok, w którym został on osiągnięty. Preferencji nie można skorzystać w trakcie roku podatkowego, przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy. Oznacza to, że w praktyce podatnik co miesiąc / kwartał płaci podatek według skali lub liniowo, zaś dopiero w zeznaniu wykazuje dochód korzystający z preferencji oraz kwotę nadpłaconego podatku do zwrotu.
W 2020 roku, z powodu wystąpienia epidemii SARS-COV-2, ustawodawca udzielił prawa do skorzystania z preferencyjnej 5% stawki w trakcie roku dla podatników, którzy w ramach działalności badawczo-rozwojowej osiągają kwalifikowane dochody z praw własności intelektualnej wykorzystywanej do przeciwdziałania COVID-19. Preferencja nie jest skierowana do przedsiębiorców osiągających dochody z kwalifikowanych IP nie mających związku z epidemią lub z jej zwalczaniem; ci przedsiębiorcy mogą rozliczyć dochody preferencyjną stawką dopiero w zeznaniu za 2020 rok.
Opracowała Klaudia Markiewicz, tel.071/3417476
Zadzwoń: Anna Wolińska doradca podatkowy 10660 , tel. 510 854 136 (od 9 do 17) lub napisz awolinska@eres.pl