20-03-2025
Oprócz typowych transakcji sprzedaży między podatnikami czynnymi VAT, gdzie jeden kontrahent przelewa pieniądze drugiemu za zakupione towary czy usługi może zdarzyć się sytuacja, gdzie w związku z zapisami umowy płatność za towar przyjmie postać opłacenia cudzych zobowiązań publicznoprawnych. W takiej sytuacji pojawia się pytanie – czy jest to legalne oraz jeśli tak to jaka jest procedura dokonania takiej transakcji – zobacz jak uchronić się przed jej konsekwencjami podatkowymi.
Obowiązek przelewu na konto bankowe kontrahenta – prawo przedsiębiorców
Zgodnie z art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 1222), dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywana działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku, gdy:
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty (dla walut obcych będzie to kwota w złotówkach po przeliczeniu wg. średniego kursu NBP z dnia roboczego poprzedzającego dzień transakcji).
Obowiązek przelewu na konto bankowe kontrahenta – prawo przedsiębiorców
Aby obowiązek występował obydwa warunki muszą być spełnione. W omawianej sytuacji – opłacenia cudzych zobowiązań publicznoprawnych (a zatem przelania pieniędzy na rachunek nienależący do kontrahenta) występuje niezgodność z przepisem ustawy. Możliwe jest jednak zawiadomienie urzędu o dokonaniu takiej płatności, o czym więcej w następnej części artykułu.
Obowiązek przelewu na konto z wykazu podatników VAT czynnych (biała lista podatników VAT).
Zgodnie z art. 15d ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2025 r. poz. 278) podatnik nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów (KUP) w części takiej w jakiej płatność dotycząca transakcji z art. 19 z ustawy Prawo Przedsiębiorców została dokonana na rachunek NIE ZNAJDUJĄCY się na białej liście podatników VAT, jeśli płatność dotyczy dostawy towarów i usług przez podatnika VAT.
Obowiązek przelewu na konto z wykazu podatników VAT czynnych (biała lista podatników VAT).
W związku z analizowanym zagadnieniem pojawia się problem – w końcu jednostki administracji publicznej do której wpłacone zostaną środki w związku z pokryciem zobowiązań kontrahenta nie są stroną transakcji. Ustawodawca przewidział ten problem i umożliwił podatnikowi skorzystanie z takiej formy rozliczeń.
Zgodnie z art. 15d ust. 4 pkt 1 ustawy o CIT podatnik może dokonać przelewu na rachunek inny niż znajdujący się na białej liście podatników VAT, jeśli wraz z dokonaniem pierwszej zapłaty złoży specjalnie zawiadomienie, o którym mowa w art. 117ba par 3 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2025 r. poz. 111). W myśl tej ustawy podatnik może złożyć zawiadomienie ZAW-NR w terminie 7 dni od dnia zlecenia przelewu. Oznacza to, ze kupujący będzie mógł uznać płatność za KUP.
Przykład 1 – zapłata cudzych zobowiązań publicznoprawnych
Pan Tomasz posiada zobowiązania w stosunku do ZUS w kwocie 23 tys. zł. Jest podatnikiem VAT czynnym. Jeden z jego kontrahentów dokonał zakupu towarów na kwotę 25 tys. netto (standardowa stawka VAT – 23%). Pan Tomasz umówił się z kontrahentem, że 23 tysiące z faktury ten przeleje na konto ZUS a pozostałe 7,75 tys. zł (25 tys. * 1,23 – 23 tys.) na konto Pana Tomasza. W związku z tym KONTRAHENT PANA TOMASZA musi złożyć zawiadomienie ZAW-NR do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla swojej działalności/miejsca zamieszkania (w zależności od formy prowadzonej działalności). Warto pamiętać również, że w przepisie mowa jest o PIERWSZEJ płatności co oznacza, że przy powtarzających się płatnościach na ten rachunek nie trzeba będzie składać ponownie zawiadomienia.7-dniowy termin jest krótki, i biegnie od dnia zlecenia przelewu. Zawiadomienie możesz złożyć zarówno elektronicznie – przez e-Urząd Skarbowy jak i w formie papierowej. Istotne jest, że w celu złożenia zawiadomienia w sposób elektroniczny należy tego dokonać za pomocą Login.gov.pl – poprzez profil zaufany, mObywatela, e-dowód lub bankowość elektroniczną. Nie możesz tego dokonać przy skorzystaniu wyłącznie z danych podatkowych (PESEL/NIP i kwota przychodów). Możliwe jest również złożenie zawiadomienia przez pełnomocnika, posiadającego pełnomocnictwo ogólne (PPO-1) lub szczególne (PPS-1).
Metoda podzielonej płatności
O wpłacie na rachunek spoza białej listy podatników VAT mówią również przepisy dotyczące metody podzielonej płatności (MPP). W przypadku zastosowania tej metody przy dokonywaniu przelewu, podatnik również może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów kwotę wynikającą z transakcji, nawet jeśli przelew dokonany był na rachunek spoza białej listy. Nie ma również znaczenia czy zapłata dokonana była w ramach obowiązkowego MPP (czyli wartość płatności przekraczała 15 tys. zł oraz dotyczyła towarów i usług z załącznika nr 15 do ustawy o VAT) czy dobrowolnego MPP.
Metoda podzielonej płatności
Przykład 2 – Metoda podzielonej płatności
Pan Jan zakupił nieruchomość (która nie jest wymieniona w załączniku nr 15 do ustawy o VAT) od swojego kontrahenta. Obaj są podatnikami czynnymi VAT ale rachunek kontrahenta na który pan Jan przelał pieniądze nie widnieje na białej liście podatników VAT. Jan wykorzystał do płatności MPP, z zachowaniem wszystkich wymogów formalnych. Bank kontrahenta przekazał kwotę VAT naliczonego na specjalny rachunek VAT. W związku z wykorzystaniem MPP Jan może wliczyć zakup nieruchomości w koszty (oraz ją amortyzować).
Kompensata a obowiązek dokonania płatności na rachunek z białej listy VAT
Zajść może sytuacja w której kontrahenci zechcą rozliczyć wzajemne zobowiązania za pomocą kompensaty. W związku z tym, że taka operacja nie ma charakteru płatności to nie może być mowy o złamaniu obowiązku dokonania zapłaty na rachunek z białej listy VAT o którym mówią przepisy ustawy o Vat. Takie stanowisko odnaleźć można również w interpretacjach organów np. w interpretacji indywidualnej DKIS z dnia 10 lutego 2020 r. sygn. 0114-KDIP2-2.4010.549.2019.1.SJ.
Kompensata a obowiązek dokonania płatności na rachunek z białej listy VAT
Przykład 3 – Kompensata
Jan Kowalski – czynny podatnik VAT dokonał zakupu towarów od Adama Nowaka – również czynnego podatnika VAT. Zobowiązanie wynosi 20 tys. zł brutto oraz dotyczy zakupu złota inwestycyjnego (pozycja nr 43 w załączniku nr 15 do ustawy o VAT). Adam posiada wobec Jana zobowiązanie w związku z nieopłaconą fakturą w wysokości 30 tys. zł. Ze względu na posiadane wzajemne zobowiązania kontrahenci dokonali kompensaty – co oznacza brak płatności pomimo występowania transakcji, a w konsekwencji brak obowiązku wpłaty na rachunek z białej listy.W analizowanym przypadku nie występuje również obowiązek korzystania z MPP – pomimo odpowiedniej wartości transakcji oraz towaru z załącznika nr 15. Zgodnie z art. 108a ust. 1d ustawy o VAT, w przypadku potrącenia wierzytelności (czyli kompensaty) nie stosuje się MPP w zakresie w jakim kwoty są potrącane. Oznacza to również, że gdyby po kompensacie część zobowiązania nadal nie byłaby uregulowana, oraz spełniałaby warunki do zastosowania obowiązkowego MPP to należy ten mechanizm zastosować.
Jeśli posiadasz wątpliwości do tego czy stosujesz MPP w odpowiedni sposób lub czy możesz dokonać wpłaty na rachunek spoza białej listy VAT to skontaktuj się z jednym z naszych doradców podatkowych. Więcej na temat MPP przeczytasz tutaj: Mechanizm podzielonej płatności – split payment
Umów się: Umów się – Eres
Opracował: Mikołaj Sadowski, mikosadowski@eres.pl , tel. kom.+48 571-600-114